Θα ήταν δίκαιο από μέρους μου να σας προειδοποιήσω, κύριε πρόεδρε, ότι πολλά από όσα θα καταθέσω μπορεί να σας προκαλέσουν ναυτία. Πρόκειται για πλευρές της ανθρώπινης φύσης που σπανίως συζητιούνται δημόσια και σίγουρα όχι μπροστά στην επιτροπή του Κογκρέσου. Φοβάμαι όμως ότι θα πρέπει να τις αντιμετωπίσετε. Υπάρχουν στιγμές, όπως τώρα, που το πέπλο της υποκρισίας πρέπει να σηκωθεί.
Εσείς και εγώ, κύριοι, καταγόμαστε από μια μακριά σειρά σαρκοφάγων. Μπορώ να αντιληφθώ από την έκφραση του προσώπου σας ότι πολλοί από εσάς δεν αναγνωρίζετε τον όρο. Λοιπόν, αυτό δεν μου προκαλεί έκπληξη – προέρχεται από μια γλώσσα που έχει ξεπεραστεί εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, ίσως πρέπει να αποφύγω τους ευφημισμούς και να είμαι ειλικρινής, ακόμη και αν πρέπει να χρησιμοποιήσω λέξεις που δεν έχουν ακουστεί πότε ως τώρα στην πολιτισμένη κοινωνία. Απολογούμαι εκ των προτέρων για όποιον μπορεί να προσβάλω.
Μέχρι πριν από λίγους αιώνες η αγαπημένη τροφή όλων σχεδόν των ανθρώπων ήταν το κρέας – η σάρκα των ζώων που υπήρχαν τότε. Δεν προσπαθώ να σας προκαλέσω αηδία· κάνω μια απλή παράθεση των γεγονότων που μπορείτε να τα βρείτε σε οποιοδήποτε βιβλίο ιστορίας…
Ασφαλώς, κύριε πρόεδρε, είμαι απόλυτα έτοιμος να περιμένω μέχρι να αισθανθεί καλύτερα ο γερουσιαστής Ίρβινγκ. Μερικές φορές εμείς οι επαγγελματίες ξεχνάμε τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αντιδράσουν σε μια τέτοια δήλωση οι μη ειδήμονες. Συγχρόνως πρέπει να προειδοποιήσω την επιτροπή ότι θα ακολουθήσουν πολύ χειρότερες αναλύσεις. Αν κάποιος από εσάς, τους κυρίους, είναι υπερευαίσθητος, θα τον συμβούλευα να ακολουθήσει το γερουσιαστή πριν είναι πολύ αργά…
Τώρα μάλλον μπορώ να συνεχίσω. Ως τους μοντέρνους καιρούς όλες οι τροφές χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής προερχόταν από τα φυτά – δημητριακά, φρούτα, πλαγκτόν, φύκια και άλλα είδη βλάστησης. Είναι δύσκολο να κατανοήσουμε ότι η πλειονότητα των προγόνων μας ήταν αγρότες που κέρδιζαν την τροφή τους από τη γη ή από τη θάλασσα με τη χρήση πρωτόγονων και συχνά δύσκολων τεχνικών κι όμως·αυτή είναι η αλήθεια.
Το δεύτερο είδος τροφής, για να γυρίσω σε αυτό το δυσάρεστο θέμα, ήταν το κρέας, που προερχόταν από ένα σχετικά μικρό αριθμό ζώων, κάποια από τα οποία σας είναι γνωστά – αγελάδες, γουρούνια, πρόβατα, φάλαινες. Οι περισσότεροι άνθρωποι -συγγνώμη που το τονίζω αυτό, αλλά αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός- προτιμούσαν το κρέας από οποιαδήποτε άλλη τροφή, παρ’ όλο που μόνο οι πλουσιότεροι είχαν τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν αυτή τους την επιθυμία. Για το μεγαλύτερο ποσοστό του ανθρώπινου γένους το κρέας ήταν μια σπάνια λιχουδιά, προορισμένη για εξαιρετικές περιστάσεις, ενώ η διατροφή βασιζόταν κατά ενενήντα τοις εκατό στα λαχανικά. Αν εξετάσουμε το ζήτημα ήρεμα και ψύχραιμα -όπως ελπίζω ότι είναι πλέον σε θέση να πράξει και ο γερουσιαστής Ίρβινγκ-, θα δούμε ότι το κρέας ήταν σίγουρα σπάνιο και ακριβό, αφού για την παραγωγή του απαιτούνταν η χρήση μιας αναποτελεσματικής διαδικασίας. Για να παραχθεί ένα κιλό κρέας, το ζώο έπρεπε να φάει τουλάχιστον δέκα κιλά φυτικής τροφής – πολύ συχνά μάλιστα αυτού του είδους η τροφή θα μπορούσε να έχει καταναλωθεί κατευθείαν από τον άνθρωπο. Πέρα από την αισθητική πλευρά του ζητήματος, αυτή η κατάσταση δεν μπορούσε να συνεχιστεί έπειτα από την πληθυσμιακή έκρηξη που σημειώθηκε τον 20ό αιώνα. Κάθε άνθρωπος που έτρωγε κρέας «καταδίκαζε» δέκα ή περισσότερους συνανθρώπους του σε λιμοκτονία.
Ευτυχώς για όλους μας οι βιοχημικοί βρήκαν τη λύση του προβλήματος. Όπως ενδεχομένως γνωρίζετε, η απάντηση ήρθε από τα αμέτρητα υποπροϊόντα της διαστημικής έρευνας. Όλες οι τροφές -ζωικές ή φυτικές- είναι φτιαγ-μένες από πολύ λίγα κοινά στοιχεία. Άνθρακας, υδρογόνο, οξυγόνο, άζωτο, ίχνη θείου και φώσφορος, μαζί με κάποια άλλα στοιχεία συνδυάζονται με μια σχεδόν ατέλειωτη ποικιλία τρόπων για να σχηματίσουν την κάθε τροφή που έχει φάει ή θα φάει στο μέλλον ο άνθρωπος. Αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα του εποικισμού της Σελήνης και των πλανητών, οι βιοχημικοί του 21ου αιώνα βρήκαν τον τρόπο να συνθέτουν κάθε είδος τροφής από τα βασικά ακατέργαστα υλικά του νερού, του αέρα και της πέτρας. Ήταν το μεγαλύτερο και ίσως το σημαντικότερο επίτευγμα στην ιστορία της επιστήμης. Ωστόσο, δεν θα έπρεπε να νιώθουμε μεγάλη υπερηφάνεια γι’ αυτό. Το φυτικό βασίλειο μάς έχει υπερνικήσει εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.
Οι χημικοί ήταν πλέον σε θέση να δημιουργήσουν οποιαδήποτε τροφή μπορεί να συλλάβει ο νους, είτε αυτή είχε κάποιο ισοδύναμο στη φύση είτε όχι. Περιττό να πούμε ότι έγιναν λάθη – ακόμη και καταστροφές. Βιομηχανικές αυτοκρατορίες άνθησαν και στη συνέχεια καταστράφηκαν. Συχνά η μετάβαση από την αγροτική και την κτηνοτροφική οικονομία στη γιγαντιαία αυτόματη παραγωγή φυτών ήταν επώδυνη. Παρ’ όλ’ αυτά, έπρεπε να γίνει και εμείς ήμαστε οι καλύτεροι γι’ αυτό. Ο κίνδυνος της λιμοκτονίας εκτοπίστηκε μια για πάντα, ενώ η αφθονία και η ποικιλία τροφών είναι πρωτοφανείς στην ιστορία.
Επιπλέον, υπάρχει ασφαλώς και ένα ηθικό κέρδος. Δεν δολοφονούμε πια εκατομμύρια ζωντανά πλάσματα, ενώ τα σφαγεία και τα χασάπικα έχουν αφανιστεί από προσώπου Γης. Μοιάζει απίστευτο το γεγονός ότι οι προγονοί μας, όσο τραχείς και βάναυσοι και αν ήταν, ανέχτηκαν τέτοιες μικρότητες. Και όμως, είναι αδύνατο να ξεκόψουμε μια για πάντα από το παρελθόν μας.
Όπως έχω ήδη επισημάνει, είμαστε σαρκοβόρα· έχουμε κληρονομήσει γεύσεις και ορέξεις που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων ετών. Είτε μας αρέσει είτε όχι, πριν από λίγα χρόνια οι προπαππούδες μας απολάμβαναν τη σάρκα των βοδιών, των προβάτων και των χοίρων – όποτε μπορούσαν να τη βρουν. Και εμείς την απολαμβάνουμε ακόμη και σήμερα…
Στο σημείο αυτό ίσως θα ήταν καλύτερα ο γερουσιαστής Ίρβινγκ να αποσυρθεί. Ενδεχομένως να μην έπρεπε να είμαι τόσο ευθύς. Αυτό που εννοούσα, ασφαλώς, είναι ότι πολλές από τις συνθετικές τροφές που καταναλώνουμε τώρα έχουν την ίδια φόρμουλα με τα παλιά φυσικά προϊόντα. Μερικές από αυτές μάλιστα είναι τόσο πιστά αντίγραφα των παλιών, ώστε κανένας χημικός ή κάποιου άλλου είδους έλεγχος δεν θα αποκάλυπτε καμία διαφορά.
Η κατάσταση είναι λογική και αναπόφευκτη: Εμείς οι κατασκευαστές απλώς πήραμε τις πιο δημοφιλείς προ-συνθετικές τροφές ως μοντέλα και τις αναπαραγάγαμε με την ίδια γεύση και την ίδια υφή.
Ασφαλώς δημιουργήσαμε νέα ονόματα που δεν έκρυβαν κανέναν υπαινιγμό για ανατομική ή ζωολογική προέλευση και δεν θύμιζαν σε τίποτα τα «μυστικά» της ζωής. Όταν πάτε σε κάποιο εστιατόριο, θα διαπιστώσετε ότι οι περισσότερες από τις λέξεις που θα βρείτε στον κατάλογο έχουν εφευρεθεί στις αρχές του 21ου αιώνα ή αποτελούν προσαρμοσμένες παραλλαγές από τη γαλλική γλώσσα – τις οποίες ελάχιστοι μπορούν να αναγνωρίσουν. Αν θελήσετε ποτέ να διερευνήσετε τα όρια της αντοχής σας, μπορείτε να προβείτε σε ένα ενδιαφέρον αλλά άκρως δυσάρεστο πείραμα. Στον εξουσιοδοτημένο τομέα της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου φυλάσσεται ένας μεγάλος αριθμός καταλόγων από φημισμένα εστιατόρια -καθώς και από τα επίσημα δείπνα του Λευκού Οίκου-, οι οποίοι φτάνουν και πεντακόσια χρόνια πίσω. Έχουν τόσο ωμές περιγραφές που ίσως να μην καταφέρει κανείς να τους διαβάσει. Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτα άλλο που να αποκαλύπτει τόσο γλαφυρά το χάσμα ανάμεσα σε εμάς και τους προγόνους μας, από τους οποίους μας χωρίζουν λίγες μόνο γενιές.
Ναι, κύριε πρόεδρε, φτάνω στην ουσία του ζητήματος. Ό,τι ανέφερα σχετιζόταν απόλυτα με το θέμα, όσο δυσάρεστο και αν ήταν. Δεν προσπαθώ να σας κόψω την όρεξη. Προετοιμάζω απλώς το έδαφος για την καταγγελία που θέλω να κάνω ενάντια στον ανταγωνιστή μου, την Τριπλανητική Επιχείρηση Τροφής. Αν δεν κατανοήσετε το «παρασκήνιο» της κατάστασης, ίσως να θεωρήσετε ότι πρόκειται για ένα ασήμαντο παράπονο, που δημιουργήθηκε από την, ομολογουμένως σοβαρή, ζημία που υπέστη η εταιρεία μου από τη στιγμή που κυκλοφόρησε στην αγορά τό Αμβροσία-Συν.
Κύριοι, κάθε εβδομάδα εφευρίσκονται νέες τροφές. Είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς την πορεία τους. Έρχονται και παρέρχονται, όπως η γυναικεία μόδα, και μόνο μία στις χίλιες προστίθεται τελικά στο μόνιμο διαιτολόγιό μας. Είναι εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο κάποια από αυτές να κερδίσει την προτίμηση του κοινού μέσα σε μια νύχτα και εγώ ο ίδιος πρόθυμα παραδέχομαι ότι η σειρά των πιάτων Αμβροσία-Συν υπήρξε η μεγαλύτερη επιτυχία σε όλη την ιστορία της παρασκευής τροφών. Γνωρίζετε όλοι την κατάσταση: οποιοδήποτε άλλο προϊόν αποσύρθηκε από την αγορά.
Φυσικά, ήμασταν υποχρεωμένοι να αποδεχτούμε την πρόκληση. Οι βιοχημικοί της εταιρείας μου είναι εξίσου καλοί με οποιονδήποτε άλλο στο ηλιακό σύστημα και έπιασαν αμέσως δουλειά σχετικά με το Αμβροσία-Συν. Δεν προδίδω κάποιο μυστικό του επαγγέλματος αν σας δώσω την πληροφορία ότι διαθέτουμε κασέτες με κάθε τροφή, φυσική ή συνθετική, που καταναλώθηκε κάποια στιγμή από την ανθρωπότητα – ακόμη και εδέσματα εξωτικού περιεχομένου που δεν έχετε ακούσει ποτέ ότι υπάρχουν, όπως τηγανιτά καλαμάρια, ακρίδες με μέλι, γλώσσες παγονιών, πολύποδες από την Αφροδίτη… Αυτή η τεράστια βιβλιοθήκη γεύσεων είναι το βασικό μυστικό του επαγγέλματος μας, όπως συμβαίνει με όλες τις εταιρείες και σε όλες τις δουλειές. Από εκεί συλλέγουμε στοιχεία και τα αναμειγνύουμε με κάθε πιθανό συνδυασμό· και συνήθως μπορούμε χωρίς πολύ κόπο να δημιουργήσουμε πιοτά αντίγραφα όλων των προϊόντων που βγάζουν στην αγορά οι ανταγωνιστές μας.
Το Αμβροσία-Συν ωστόσο μας βασάνισε για αρκετό καιρό. Η ανάλυση των πρωτεϊνών και του λίπους το κατέτασσε σαφώς στην κατηγορία του κρέατος, αλλά δεν μπορούσαμε να το αντιστοιχίσουμε πλήρως. Ήταν η πρώτη φορά που οι χημικοί μου απέτυχαν. Κανείς τους δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει ποιο ήταν το στοιχείο που το έκανε τόσο θελκτικό και, όπως όλοι γνωρίζουμε, καθιστούσε κάθε άλλη τροφή άνοστη σε σύγκριση μαζί του. Επίσης θα μπορούσε… αλλά ξεπερνάω τον εαυτό μου.
Πολύ σύντομα, κύριε πρόεδρε, ο διευθυντής της Τριπλανητικής Επιχείρησης θα εμφανιστεί μπροστά σας – αρκετά απρόθυμα, πιστεύω, θα σας πει ότι το Αμβροσία-Συν έχει παρασκευαστεί από αέρα, νερό, ασβεστόλιθο, φώσφορο κ.λπ. Όντως, αυτή θα είναι η μόνη αλήθεια, αλλά θα είναι και το λιγότερο σημαντικό κομμάτι της ιστορίας, επειδή έχουμε ανακαλύψει πλέον το μυστικό του – το οποίο, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα μυστικά, σου φαίνεται πολύ απλό από τη στιγμή που το μαθαίνεις.
Πρέπει πραγματικά να συγχαρώ τον ανταγωνιστή μου. Έχει παρασκευάσει πλέον απεριόριστες ποσότητες από αυτό, το όποιο μπορεί να θεωρηθεί η ιδανική τροφή για την ανθρωπότητα από τις απαρχές της ιστορίας της. Ως τώρα υπήρχαν πολύ λίγα αποθέματα, και μάλιστα γι’ αυτό το λόγο το απολάμβαναν μόνο όσοι μπορούσαν να το αποκτήσουν. Όλοι ανεξαιρέτως ορκίστηκαν ότι το προϊόν δεν συγκρίνεται ούτε στο ελάχιστο με οποιοδήποτε άλλο.
Ναι, τεχνικά οι χημικοί της Τριπλανητικής έκαναν έξοχη δουλειά. Τώρα μένει εσείς να επιλύσετε τα ηθικά και φιλοσοφικά ζητήματα που προκύπτουν. Όταν άρχισα την κατάθεση μου, χρησιμοποίησα την απαρχαιωμένη λέξη «σαρκοβόρος». Τώρα θα πρέπει να σας «συστήσω» και μια άλλη: θα τη συλλαβίσω για πρώτη φορά:
Κ-Α-Ν-Ι-Β-Α-Λ-Ο-Σ…
Μάιος 1961
Φοβερός ο Άρθουρ, όταν είχα πρωτοδιαβάσει την ιστορία είχα μείνει άναυδος!